TR
ENG
Ultrasonik Muayene (UT)
1. Ultrasonik Muayene (UT) Nedir?
Ultrasonik Muayene (UT), tahribatsız muayene yöntemlerinden biridir ve bir malzeme içerisindeki kusurların tespiti amacıyla yüksek frekanslı ses dalgaları (genellikle 0,5 MHz ile 20 MHz arası) kullanılarak gerçekleştirilir.
🔧 Temel Prensibi:
UT yönteminde, piezoelektrik kristal içeren bir prob (transdüser) yardımıyla yüksek frekansta ses dalgaları üretilir. Bu dalgalar test edilecek malzeme içerisine gönderilir. Malzeme iç yapısında bir süreksizlikle (örneğin çatlak, gözenek, cüruf vb.) karşılaştığında, ses dalgaları bu engelden yansır (eko oluşturur). Cihaza geri dönen bu yansıyan sinyaller, ekran (genellikle A-scan) üzerinde bir sinyal (pulse) olarak görülür.
📡 Kullanılan Ekipmanlar:
• UT cihazı (elektronik sinyal üretici ve ekran)
• Prob (transdüser) – düz, açılı, çift kristalli, odaklı vs.
• Kaplayıcı (couplant) – Sesin malzemeye iletimini sağlamak için (jel, yağ, su vb.)
• Referans blokları – Kalibrasyon için standart bloklar (örneğin V1, V2 blokları – EN 12223)
📏 Ne Ölçülür?
• Sesin geçiş süresi (TOF) ve sinyal genliği (amplitüd) kullanılarak hatanın:
o Derinliği
o Konumu
o Büyüklüğü
o Yönelimi
belirlenebilir.
⚠️ Malzeme Tipleri:
• Metalik malzemeler (çelik, alüminyum, titanyum vb.)
• Kompozit malzemeler
• Plastik ve bazı seramikler
Ancak malzemenin tane yapısı kaba (ör. dökme demir) ise sinyalin soğurulması nedeniyle uygulama zorlaşır.
________________________________________
2. Diğer NDT Yöntemlerine Göre Avantajları Nelerdir?
Avantajlar
Derinlik algısı yüksektir. : Malzeme içinde derinlere kadar ulaşabilen tek yöntemlerden biridir.
Hacimsel hata tespiti mümkündür. : İç çatlak, gözenek, cüruf gibi hataları yüzeyden bağımsız olarak tespit eder.
Sonuçlar anlık alınabilir. : Anında değerlendirme yapılabilir (özellikle A-scan modunda).
Hassas ölçüm imkânı sunar. : Hata konumu, boyutu ve derinliği yüksek doğrulukla belirlenebilir.
Taşınabilir ve saha uygunluğu vardır. : Elde taşınabilir cihazlarla saha uygulamalarına uygundur.
Radyasyonsuzdur. : X-ray gibi iyonlaştırıcı radyasyon içermez, sağlık açısından avantajlıdır.
________________________________________
3. Bu Yöntemle Hangi Hatalar Bulunur?
Ultrasonik test yüzeyin altında yer alan hacimsel ve laminer (katmanlı) hataları tespit edebilir.
Tespit Edilebilir Hatalar
İç çatlaklar (internal cracks) : Döküm ve kaynakta oluşabilen iç çatlaklar.
Laminasyon (ayrışma) : Haddeleme kaynaklı tabakalı yapılar.
Cüruf kalıntısı (slag inclusion) : Kaynak dikişi içinde sıkışmış cüruflar.
Gaz boşlukları (porozite) : Kaynak veya döküm kaynaklı gaz baloncukları.
Soğuk birleşme (lack of fusion) : Kaynak metallerinin yeterince kaynaşmaması durumu.
Kapsam dışı geometri farkları : Kalınlık farkı, bağ yapışma eksiklikleri (örneğin kompozitlerde delaminasyon).
________________________________________
4. Endüstrideki Önemi Nedir?
Ultrasonik test, endüstride en kritik NDT yöntemlerinden biridir. Özellikle aşağıdaki alanlarda yüksek öneme sahiptir:
Sektör ve Uygulama Alanları
Enerji ve nükleer sanayi : Boru hatları, basınçlı kaplar, türbin kanatları, reaktör ekipmanları.
Petrokimya ve rafineriler : Boru hatlarında kaynak kontrolleri, tank gövdeleri, kalın cidarlı parçalar.
Havacılık ve uzay : Uçak gövdeleri, kompozit yapılar, titanyum ve alüminyum bileşenler.
Demiryolu ve gemi inşası : Raylar, dingiller, saclar, kaynak dikişleri.
Çelik yapılar ve inşaat : Köprü elemanları, vinç kolları, yüksek dayanımlı yapısal elemanlar.
